Ypres o dönem Belçika’nın bir toprağıdır. Vaktinde I,II,III. olmak üzere 1. Dünya Savaşında çok büyük savaşlara tanık olmuştur. Alman topçusu şehri, taş üstünde taş kalmayana dek bombalamıştır.
Ayrıca ilk kimyasal gazlar da Ypres Muharebesinde kullanılmıştır. Bunun yanında Ypres Muharebesi Büyük Savaş tarihinde en kritik savaşlardan birisidir.
Peki neden bu kadar önemli ona geçelim. Bunu anlamak için şunu bilmemiz gerek bilmemiz gerek: Almanların “Schlieffen Planı”nı
Sclieffen Planı
I. Dünya Savaşı’nın öncesinde Almanya, olası bir savaş halinde Batısından Fransa ve Doğusundan Rusya ile savaşmak zorunda kalacaktı. İşleri çok zordu çünkü Rusya savaş başlayınca devasa bir şekilde seferberlik ilan edip sınırları dolduracak ve topyekün bir saldırı veya savunma yapabilecekti [1] .
Bu nedenle Alman Komutan Kont Alfred von Sclieffen şöyle bir plan icat etti:
Alman Kuvvetleri, daha Rusya seferberliğini tam olarak tamamlayamadan Fransa’yı yenilgiye uğratıp sonra birliklerinin çoğunu Rus sınırına yayıp Rusya’ya karşı kuvvetli bir savaş yürütecekti. Sclieffen planının ana hattı böyleydi.[2]
Görünüşte çok hızlı bir harekat olması gerektiği söylenebilir. Ki bu doğrudur. Fakat savaş başladığında Almanlar bu kadar hızlı ilerleyemediler.
Sclieffen 1906’da emekliye ayrıldı. Yerine General Helmuth von Moltke geçti ve Rusya’nın planlanandan daha kısa sürede seferber olabileceğine dayanarak plan üstünde değişiklikler yaptı. Bunun yanında Von Moltke hiçbir Alman sınırını zayıf kalmaması gerektiğini savundu. [3]
Bu sebeplere dayanarak Metz-İsviçre sınırını ve Ruslarla sınır olunan Doğu Prusya’yı askeri olarak güçlendirdi. Metz-İsviçre sınırındaki kuvvetlerin toplam seferberlik kuvveti içindeki % 5’lik payı %25’e çıkarıldı. Doğu Prusya’nınki ise %10’dan %15’e çıkarıldı. Yani, harekatın asıl başlayacağı kısımda yani Metz’in kuzeyinde görevlendirilecek Alman Ordusu oranı %90’dan %60’a iniyordu.[4]
Sclieffen Planı’nın değerlendirmesi
Bazı tarihçiler Metz ve İsviçre arasındaki sınırın daha da güçlendirmenin bir hata olduğunu savunur çünkü zaten o bölgenin Alman Müstahkem mevkileri ile donatıldığını söylerler ve doğrudur. Gücün, harekatın başlayacağı yere yoğunlaştırılmasını savunmaktadırlar.
Bazı tarihçiler ise Moltke’nin, Belçika’nın tarafsızlığı ihlal edilmeyeceği sürece İngiltere’nin savaşa girmeyebileceği gibi hatalı bir düşünceden dolayı Hollanda üzerinden saldırıya geçme fikrinden vazgeçip buna bağlı olarak savaş sırasında Alman kuvvetlerinin dar bir cephe hattından Liége’deki güçlü müstahkem mevkilerinden geçmek zorunda kalacağı için asker yoğunluğunun azaltılmasını doğru bulurlar.
Çünkü Liége cephe hattı müstahkem mevkilerle donatılmıştır üstüne üstelik dar bir cephedir. İkmal yetiştirmesinin dar cephede zor olmasının yanında fazla askerin dar bir cephe hattında olacağı için ilerleyişe karşın kayıpların fazla olacağı nedeniyle asker sayısının azaltılması iyi olduğunu savunurlar.
Fakat harekat Hollanda’dan başlasaydı Alman Ordusu daha geniş ve müstahkem mevkiler ile korunmayan bir alandan nefes alarak harekatı başarılı bir şekilde yürütebilirdi. Fakat böyle bir şey dememiz aslında tarihe bilimine ters düşer.
Öyle ya da böyle Sclieffen planı büyük bir kumardı zira her gün kilometrelerce mesafe yol kat etmek zorunda kalan askerlerin Genelkurmay’ın belirlediği zamanlamaya uyacağı kesin değildi. En ufak bir takılma planda aksaklık çıkarabilirdi. Bunun yanında ise plan, Fransa ve Rusya’nın nasıl davranacağı konusunda kesin tahminlerde bulunmuştu.
Ypres Muharebesi’ne dönelim
Bu haritaya dikkatlice bakın, bunun üzerinde anlatacağım.Haritanın üstündeki kısımlara baktığımızda Calais adlı bir yer görüyoruz. Çok önemli ve stratejik bir liman Calais. Çünkü İngiltere’ye en yakın Liman. İkmaller yani top, tüfek, mermi buradan geliyor.
Almanlar,1914 Eylül başında Paris’in doğususu Marne’de yaşadıkları hezimet yüzünden yukarıda gördüğünüz mavi hatta kadar çekilmek zorunda kaldılar. İngilizler bunu fırsat bilerek 13 Ekim’de Almanların 10 gün boyunca işgal ettiği Ypres’i tekrar aldılar.[5] Ypres’in tekrar alınması demek Kuzey’deki kritik ikmal sağlayan limanların (Calais, Dunkerque, Boulogne) rahat bir nefes alması demekti.
Ayrıca Almanlar için Sclieffen Planı sona ermişti artık; hızlı ilerleyişlerini kaybetmekle kalmayıp üstüne üstlük geri de çekimişlerdi!
Konuya geri dönecek olursak Almanlar da kuzeydeki limanların çok önemli ve bölgedeki savaşın kazanılmasına kilit nokta olduğunu gördüler ve limanlara giden yolun Ypres olduğunu düşünerek harekata başladılar.
Savaş Zamanı
I. Ypres Muharebesi başladı
Württemberg Dükü Albrecht komutasındaki dördüncü Alman Ordusu 15 Ekim’de tekrar taarruza geçti. İngiliz askerleri taarruz eden Alman Ordusunu çok iyi bir şekilde budadı ancak kendileri de ağır kayıplar vererek Alman Ordusunu çekilmeye zorladı. Fakat ay sonunda Alman saldırıları tekrar başladı. Alman kuvvetleri, kısa süre sonra kaybedecekleri Gheluvelt’i ele geçirdi ayrıca 31 Ekim’de Menin karayolunun diğer tarafına geçtiler. Yüksekliğinden dolayı stratejik bir konumu olan Messines Sırtı’nı ve az uzaktaki Wytshaete kasabasını 1 Kasım’da ele geçirdi. [6]Ypres’in düşmesi an meselesiydi. Hatta ve hatta İmparator II. Wilhelm şehrin düşüşünü ve işgalini izlemek için bölgeye gelmişti. O kadar önemli yani bu muharebe.
Fakat Fransız direniş kuvvetleri bölgeye yetişti ve direnişe devam edildi. Almanlar, çok şiddetli şekilde iki saldırı girişiminde bulundu. Öyle ki İtilaf kuvvetleri 9 Kasım’da geri çekilmeyi düşündüler. Fakat haliyle bu plan kabul edilmedi ve Alman Kuvvetleri saldırıya devam etti. Son taarruz ise 15 Kasım’da gerçekleştirildi. Bundan bir iki hafta sonra iki taraf da fiilen tükendi. Hava koşulları da kötüye gittiği için muharebe sona erdi ve siper savaşı başladı.
Ypres muharebesi çok kanlı muharebelerden biridir. Öyle ki topraklar kanla sulandı desek abartı olmaz. Muharebe boyunca 75.000 İtilaf, 135.000 Alman askeri bunun yanında da 5 tümen (bir tümende 10.000 ile 20.000 arasında asker bulunur) İngiliz Sefer Kuvveti savaşta hayatını kaybetti. Savaş başlayalı 5 ay olmasına rağmen toplam insan kaybı durmadan ve hızlı bir şekilde artıyordu. Şimdiden 2,5 milyon insan hayatını kaybetmişti.
Son söz
Son günlerde biraz yoğundum ve yazı atamadım. Bunun için sizlerden özür diliyorum okurlarım. Bugün ise Birinci Dünya Savaşının en kanlı savaşlarından biri olan Ypres Muharebesini ele aldım. Umarım beğenmişsinizdir. Eğer tarihsel bir hata veya bir öneriniz varsa lütfen bize bildiriniz ki kendimizi geliştirip daha iyi bir yazar olalım. Şimdilik hoş çakalın.
Kaynakça
[1],[2],[3,[4[]: I. Dünya Savaşı/sf. 18/ Avusturya-Macaristan ve Almanya’nın savaş Planları/Ian Westwell/Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
[5],[6] I. Dünya Savaşı/sf. 42/ I. Ypres Muharebesi /Ian Westwell/Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Genel olarak kaynakça: Kısa Birinci Dünya Savaşı Tarihi/sf. 86-88/İlkin Başar Özal/Timaş Yayınevi ve https://www.britannica.com/event/First-Battle-of-Ypres
