Taş üstünde taş kalmayan Artemis Tapınağı, nasıl olur da dünyanın 7 harikasından biri olur? İlginç bir soru.

Öncelikle bir açıklamayla başlamak istiyorum. 1,5 Haftadır yazı atmıyorum daha doğrusu atamıyorum. Olağanüstü günler yaşadım ve çok meşguldum. Artık bu günler bittiğine göre rutinimize devam edebiliriz. Neyse konumuza dönelim.

Yıl 2019 ailemle Efes’e gitmiştik haliyle bögleyi gezdik, oradan da Artemis tapınağına gittik. Onun öncesinde Artemis hakkında, Dünyanın yedi harikasından biri ve somut olarak muhteşem bir yapı olması gerektiğini düşünüyordum. Neyse gittik yemek yedik. Babam hazırladı eşyalarını sandık bizde büyük bir yapı var gez gez bitmeyecek. Bir gittik diyoruz Artemis nerede? Ortada birkaç taş üst üstte başka bir şey yok. Gerçekten çok tuhaftı. Herhalde oranın tarihini bilmeyen bir kişi orada düzenli bir yapı olduğuna inanmazdı.

Yanmadan önce Artemis Tapınağı.

Soru şu: Dediğim gibi neredeyse taş üstünde taş kalmayan bu tapınak nasıl oldu da dünyanın 7 harikasına girebildi? Gerçekten ilginç bir soru ve net bir cevabı yok. Fakat birkaç açıklama olabilir. Bunları incelemek faydalı olur.

İlk olarak hemen bir bölgenin tarihini geçelim. Çoğumuzun bildiği üzere Selçuk ve çevresi çok zengin bir tarihi birikime sahiptir: Aziz Jean Kilisesi, Selçuk Kalesi, İsa Bey Cami, Şirince, Artemis tapınağı… Artemis tapınağına bakacak olursak ilk olarak “Artemis” tanrısına bakmalıyız. Artemis’in mitolojide iki anlamı vardır. 1)Genel olarak anlamı 2)Efes’teki anlamı.

Genel olarak Artemis; vahşi doğa, avcılık,okçuluk ve ay tanrıçasıdır. Fakat Efesli Artemis’ten bahsedersek iş değişiyor. Yapılan araştırmalarla Efesli Artemis’in Anadolu Tanrıçası Kibele’nin bir devamı olduğu düşünülüyor. Fakat Kibele kültürünün oraya nasıl ve neden gittiği bilinmiyor.

Efesli Artemis

Artemis’i anlattık şimdi hemen tapınağın kronolojisine bakalım. Tapınak ilk olarak Lidyalı Kral Croesus, Artemis Tapınağının yapılmasına karar verdi. Uzun yıllar ardından tapınak yapıldı. Fakat tapınak, Milattan Önce 356’da Herostratus adlı biraz kafadan kontak kişi tarafından yakıldı. Gerekçesi ise adının bu muazzam binayı yaktığı için tarihe geçmesiydi. Dönemin yöneticileri de ceza olsun diye tüm kayıtlardan Herostratus’un ismini sildirmeye “çalıştılar”. Anlaşılıyor ki başarısız olmuşlar.

Ayrıca tesadüf müdür bilinmez fakat aynı gün Büyük İskender doğmuştur. Buna bağlı olarak Artemis’in o gün hamile kadına (İskender’in annesine) yardım ettiği ve bu nedenle de tapınağı koruyamadığı rivayet edilir. Gerçekten ilginçtir.

Artemis Tapınağı yanıyor. (Efesli Artemis Yetiş!)

Peki anlatıyorsun anlatıyorsun da ana konu nerede?

Şimdi ona giriyoruz: Artemis nasıl dünyanın 7 harikasından biri oldu? İlk olarak şuna bir açıklık getirelim: Dünyanın 7 harikasından biri olabilmek için illaki somut bir şey olması gerekmiyor. En azından günümüzde. Babilin Asma Bahçeleri mesela. Bu yapı da muazzamdır. O listeye girebilmek için somutluktan çok “muazzamlık” gerekiyor. Peki Artemis Tapınağının muazzamlığı nerede onu anlatalım.

Tanrıların arabalarına yol olan Babilin Surlarını, Olympia’da bulunan Zeus Heykelini, Asma Bahçeleri (Babili) Güneşin muazzam heykelini (Rodos heykelini) ve yüksek piramitlerdeki muhteşem emeği gördüm; fakat gökyüzüne yükselen Artemis Tapınağını görünce önceki muazzam yapılar artık muazzamlığını yitirdiler.

Antipater of Sidon (M.Ö 2.yy.da bir şair)

Evet gerçekten abartmıyor, öyle muazzam bir yapı. Bunun yanında Yunan Gezer Pausanias da tapınağı, insan eli deymiş tüm yapıların en muazzam yapısı olarak bahseder. Romalı yazar Pliny de tapınağın inşa edilirken muazzam bir mühendislik kullanıldığını söyler. Düşünür ki koskoca sütunları üstten birbirine bağlayan taşlar nasıl olur da bu yükseliğe çıkar? Ve aslında bunun da arkasında da “muazzam” bir mühendislik vardır.

Demek ki Artemis Tapınağı gerçekten muazzam bir yer, bir tapınak. Bunun için de Dünyanın 7 harikasından biri.

Son söz

Umarım yazımızı beğenmişsinizdir. Eğer bir kusurumuz varsa lütfen bize bildirin ki daha iyi yazarlar olalım. Sağlıcakla kalın.

Kaynakça:


Amazon.comNational Geographic History – November – December, 2017 sf. 30 Artemis bölümü.

Yorum Yazın