Siz kardeşinizi öldürür müsünüz? Küçükken beraber oynadığınız, yan yana yattığınız kişileri? Tabi ki de öldürmezsiniz. Cani miyiz biz? Peki neden o kadar eğitim almış padişahlar, kardeşlerini katletmişler? Psikopat mı bunlar? Yoksa aptallar mı? Hayır değiller. Aslında çok zekiler. Neden mi? Devam edelim
Fatih Sultan Mehmet Döneminde bir kanunname çıkmıştır. Bu kanunname o dönemin en meşhur kanunnamesidir. Kanunnamede “Ve her kimesneye evladımdan saltanat müyesser ola, karındaşların nizam-ı alem içün katl etmek münasiptir. Ekser ulema dahi tecviz itmiştir. Anında amil olalar.” yazar. Buna bağlı olarak çoğu padişah kardeşlerini öldürmüş veya öldürtmüştür.
Örnekler
İlk olarak birkaç örnekle başlayalım. Kendi tarihimizden Hunlar. Bu Hunlar Asya’da yargı dağıtmışlardı. Fakat her imparatorluğun olduğu gibi onların da gerileme ve yıkılış dönemi gerçekleşti. M.Ö. 54 yılında Hohanye ve Çiçi adlı iki kardeş tahtı paylaşamadılar ve ülke ikiye bölündü: Doğu Hun ve Batı Hun. Tabi ki de devletin çöküşünü buna şartlandıramayız. Zaten devlet bu olaydan önce çok zayıflamıştı fakat bu bölünme devletin yeniden toparlanmasını çok zorlaştırdı.
Gene kendi tarihimizden örnek verecek olursak Osmanlı Devleti. 2. Bayezid(1447-1512) tahta çıktığında (1481-1512) ve tahta çıkarken kardeşi Cem Sultan ile çok mücadele etti. O dönem kardeş katli caiz kabul edilse bile bir şekilde Cem Sultan Avrupa’ya kaçtı ve Osmanlı’ya bir tehlike olmaya devam etti. Çünkü her ne olursa olsun Cem Sultan’da tahtın bir sahibi ve tahta Bayezid’i saf dışı bırakırsa geçebilir. Bu yüzden Bayezid iktidarı boyunca Cem Sultanla mücadele etmiştir. Avrupalı devletlerle Cem Sultan’ın bir yerlere hapsedilmesi, kullanılmaması, konusunda anlaşılmıştır (Gerek para vererek gerek başka şekillerde).Fakat gene de Cem Sultan devamlı bir şekilde Avrupalı devletlerce kullanılmaya çalışıldı öyle ki Fransa Kralı VIII. Şarl, Cem Sultan’ı da yanına alarak İtalya’dan başlayarak Doğuyu fethetme girişiminde bulundu fakat bu arada Cem Sultan ölünce operasyon rafta kaldı. Aslında Bayezid’inde padişahlık döneminde biraz korkak ve durgun olmasının sebebi budur. Büyük bir kardeş tehlikesi vardır ve her an bir savaşa girse ve başkentten uzaklaşsa Cem Sultan’ın gelme ihtimali vardır. Bu nedenle Bayezid’e kızmamak gerekir. Hatta o dönemi Cem Sultan’a karşı gayet iyi idame ettirmiştir.
O kadar kendimizden örnek verdik şimdi de bir Avrupalı devletten örnek verelim: Karolenj veya Şarlman İmparatorluğu. (Carolingian veya Charlemagne’s Empire).
Bu devletin tarihi çok uzundur o yüzden teferruata girmeyip direkt olarak bizi ilgilendiren yere gelelim. Şimdi 768’de dönemin Kralı Pepin ölünce ülke iki kardeş arasında ikiye bölündü: Carloman ve Charles. Fakat kısa süre sonra Carloman öldü ve Charles, Carloman’ın ülkesini yasal olarak ilhak etti. Neyseki Carloman öldü ki ülke toparlanabildi. Sonra ise Charles çok iyi fetihler yaptı. İtalya, İspanya, Almanya, Avusturya gibi bölgelerden çokça toprak fethettii. Adı da haliyle “Charles The Great” Türkçeyle “Muhteşem Şarlman” oldu. İmparatorluğu çok güçlü yaptıktan sonra 814’de öldü. Oğlu “Louis the Pious” yani “Dindar Ludwig” geçti. Tabi ki de devletin duraklama zamanı ve geldik zurnanın zırt dediği yere. Dindar Ludwig ölünce(843) ülkede 3 oğul arasında iç savaş çıktı. 843’de ise iç savaşı bitirecek bir anlaşma olan Verdun Antlaşması ile ülke 3’e bölündü: Batı Franklar, Orta Franklar, Doğru Franklar. Orta ve Doğu Franklar güçsüzleşti ve yok olup gittiler. Batı Frank ise gücünü çok kaybetmişti. Fakat halen yine iyi bir güce sahipti. Fakat sonuçta eski imparatorluk gitti, eski güç gitti. Eski gücünü kaybettiği için de kaybettiği topraklara bir daha ulaşamadı. Ve çok kez de savaşlarda mağlup çıktı.
Sonuç
Anlıyoruz ki kardeş katli aslında canice ve zevk için yapılan bir şey değil. Aşağı yukarı kardeş katli diye bir şeyin neden var olduğunu anlamışsınızdır diye düşünüyorum ama biz de bir açıklama yapalım: Yukarıdaki örneklerden gördüğünüz gibi kardeş, tahtta hak iddiasında bulunabildiği için çok tehlikeli olabiliyor. Hatta ve hatta devletin 2’ye 3’e bölünmesine yol açabilmekte. Ki zaten haçlılar ve diğer Osmanlı’nın düşmanları, Osmanlı’nın en ufak bir hata yapmasını, zayıflıkla karşılaşması bekliyor. Ayrıca ülkenin bölünmesi, iç savaş bunlar hiç de ufak bir zayıflık değildir. Bu problemler yüzünden devlet yer yüzünden kökten silinebilir. Ki o dönemde devlet böyle bir zayıflıkla karşılaşsa bile toparlanması çok zor olur (Bkz. Fetret Devri). O yüzden tahta çıkan kardeş diğer kardeşi devletin bekası için öldürmelidir. Biraz kulağa garip gelebilir, doğrudur. Fakat kimin daha iyi hükümdar olduğu da burada anlaşılır. Hükümdarlık bunun gibi çok zor kararlar almayı gerektirir.
Son Söz
Bu konuyu daha iyi anlayabilmeniz için Niccolò Machiavelli’nin yazdığı Prens kitabını öneririm. Ayrıca tarihi bu konudaki gibi lütfen o dönemin bakış açısıyla eleştirelim o yüzden tarih diye bir dal var! Lütfen bir hatamız, tarihsel açıdan olabilir, yazı şeklimizden olabilir lütfen bize bildiriniz ki daha iyi bir yazar olalım. Unutmayım bizim amacımıza ulaşmada, bunu okuyan herkes katkı yapmış olur. İlber Ortaylı’nın şu sözünü bırakıp gidelim: “Osmanlı tarih yazıcılığına musallat olan bazı ön yargıları değiştirmek zorundasınız. Kardeş katli hükümdarların keyfine ve karakterine bağlı bir olay değildir. Yapılması gereken bir müesesedir.” Sağlıcakla kalın.
Kaynakça
1.https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRnJhbmNpYQ
2.https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQ2Fyb2xpbmdpYW5fRW1waXJlI0FmdGVyX3RoZV9UcmVhdHlfb2ZfVmVyZHVuXyg4NDPigJM4Nzcp
3.https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Hun_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu
4.https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Bayezid
